100.YILINDA BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI ULUSLARARASI SEMPOZYUMU (03-05 Kasım 2014 / Budapeşte – MACARİSTAN)
27 Haziran 2023
100. YILINDA BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI ULUSLARARASI SEMPOZYUMU
Modern dünyanın gelişmesinde bir dönüm noktası teşkil eden ve milyonlarca insanın hayatını derinden etkileyen I. Dünya Savaşı, 100. yılında uluslararası bir Sempozyumla anıldı. Başbakanlık Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı öncülüğünde Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü ve Macaristan Karoli Gaspar Üniversitesi iş birliği ile düzenlenen Sempozyum Macaristan’ın Başkenti Budapeşte’de gerçekleştirildi. 3-5 Kasım 2014 tarihleri arasında düzenlenen Sempozyumda, 19. yüzyılın sonundan 20. yüzyılın ilk çeyreğine kadar geçen süreçte ortaya çıkan tarihi gelişmeler I. Dünya Savaşı çerçevesinde birçok yönüyle ele alınırken Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü’nün katkılarıyla “Osmanlı Belgelerinde I. Dünya Harbi” konulu bir sergiye de yer verildi.
Yerli ve yabancı 80 bilim insanının katıldığı bilimsel etkinlik, iki gün boyunca üç ayrı salonda 20 oturumla gerçekleştirildi. Savaşa giden sürecin detaylı bir tahlil ve tasvirinin yapıldığı, savaş sonrasında oluşan dünya ahvalinin, ülkeler ve toplumlar arasındaki ilişkilerin savaşın çeşitli sonuçlarıyla ilişkilendirilecek şekilde geniş bir değerlendirilmeye tabi tutulduğu Sempozyumda, I. Dünya Savaşı’nın doğrudan veya dolaylı olarak Osmanlı ve Avusturya-Macaristan devletleri açısından önemi değerlendirildi.
100. yılında I. Dünya Savaşı Uluslararası Sempozyumu’nun açış konuşmasını Türkiye’nin Budapeşte Büyükelçisi Şakir Fakılı yaptı. Büyükelçi Fakılı yaptığı konuşmada Türk-Macar ortak tarihinden bahsederek, Türklerin ve Macarların kardeş ulus olduklarını, bunun en nihai göstergesinin Galiçya cephesinde omuz omuza savaşmaları olduğunu kaydetti. Sempozyumda Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Başkanı Prof. Dr. Derya Örs, Macarista’ın Ankara Büyükelçisi Dr. Jonas Hovari, Atatürk Araştırma Merkezi Başkanı Prof. Dr. Mehmet Ali Beyhan, Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Adnan Sofuoğlu ve Károli Gáspár Protestan (Reform Kilisesi) Üniversitesi İnsani Bilimler Fakültesi Eğitimden Sorumlu Dekan Yardımcısı Dr. Habil. György Kurucz da birer konuşma yaptı.
Sempozyumun açılışında konuşan Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Başkanı Prof. Dr. Derya Örs, Birinci Dünya Savaşı’nın sadece anlaşmalardan, silahlardan, sayılardan ibaret olmadığını, insanların yaşadıkları acıların, travmaların ve göçlerin toplamı olduğunu söyledi. Prof. Dr. Örs, “Kuşkusuz değerli bilim insanları I. Dünya Savaşı’nın tarihini anlatırken sayılar vereceksiniz, anlaşmalar vereceksiniz günler tarihler vereceksiniz ancak 100 yıl öncesine geri dönüp baktığımızda bu sayıların içinde olan insanların yaşadığı acıları, travmaları, göçleri anlamak ve insani bir empati kurmak gerektiğini düşünüyor ve buna yürekten inanıyorum” dedi.
Küçük yaşta çocukların bombalar altında, kanlar altında kaldığı bir dünyanın televizyonlardan basit bir şov gibi izlendiğini belirten Prof. Dr. Derya Örs, “kalplerimizin katılaşmasını gözlerimizin körelmesini kulaklarımızın sağırlaşmasını biran önce duymalı ve dünyanın barışa muhtaç olduğunu her mahfilde her mecliste haykırmalıyız” ifadelerini kullandı. Türkiye ve Macaristan’ın tarihî bir ortaklığa da sahip olduklarını vurgulayan Prof. Dr. Derya Örs, “Bundan sonra Türklerin ve Macarların bir arada nasıl birbirlerinin refahı, mutluluğu, saadeti ve huzuru için işler yapabileceklerini konuşmak daha az kavgalı daha az dövüşlü daha az kanlı bir dünya vaat etmek için el ele yürümek gerektiğini düşünüyorum” şeklinde konuşmasına devam etti.
Atatürk Araştırma Merkezi Başkanı Prof. Dr. Mehmet Ali Beyhan ise Atatürk Araştırma Merkezi olarak, I. Dünya Savaşı’nın 100. yılı münasebetiyle ikinci toplantıyı tertiplediklerini kaydederek, ilk sempozyumun Erzurum’da Atatürk Üniversitesi iş birliği ile gerçekleştirildiğini belirtti. “Savaş başladığında, Osmanlı Devleti’nin iki buçuk milyon (2.410.000) km²lik coğrafyaya sahip olduğunu bu coğrafyanın büyüklüğünün bugünkü Fransa, İtalya ve Almanya’nın sahip olduğu topraklara denk olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Mehmet Ali Beyhan, Savaş sonrasında Osmanlı Devleti’nin topraklarının üçte ikisini kaybettiğini, savaşın sona ermesiyle birlikte dünyada büyük ekonomik kayıpların yaşandığını, milyonlarca insanın öldüğünü, siyasi haritaların değiştiğini ve haritaların yeniden çizildiğini belirtti.
Topraklarının genişliği, Savaş’ta savunulacak sınırların uzunluğu, cephelerin çokluğu nedeniyle Osmanlı Devleti’nin zor durumda kaldığını ifade eden Prof. Dr. Beyhan, “Böyle bir savaş; kaynaklarını, yakın geçmişindeki savaşlarda tüketmiş; ekonomisi bir savaşı kaldırabilecek, sürdürebilecek güçte olmayan Osmanlı Devleti için sonu belli olan bir savaştı” ifadelerini kullandı. Beyhan konuşmasına şöyle devam etti: “I. Dünya Savaşı’nın 100. yılında bugünlerde, Osmanlı Devleti’nin hinterlandında yine savaş vardır. Ölümler, insanlık dışı katliamlar devam etmektedir. İki milyon insan yurtlarını terk etmiştir; Anadolu’ya Türkiye’ye sığınmıştır, sığınmaya devam etmektedir. Ne yazık ki dünya sadece seyretmektedir.”
Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Adnan Sofuoğlu, I. Dünya Savaşı’nda savaşın tarafları, tüm insan gücü ve ekonomik kaynaklarını bir topyekûn savaş için seferber etmeye çalıştıklarından sivillerin durumunun da cepheler kadar çalkantılı olduğunu ifade ederek, 60 milyon Avrupalı dahil olmak üzere 70 milyon askeri personel, tarihin en büyük savaşlarından biri için seferber edilmiştir şeklinde sözlerine devam etti.
I. Dünya Savaşı’nın üzerinden, yüz yıl geçmiş olmasına rağmen hala savaşın nedenleri, niteliği, geriye bıraktıkları ile önemsendiğini belirten Prof. Dr. Sofuoğlu, “Düzenlenen sempozyumun, savaşta aynı cephede yer alan Türk ve Macar halklarının yakınlaşmasına katkı sunacağına inanıyorum” diye konuştu.
Sempozyumda bir konuşma yapan Karoli Gaspar Üniversitesi Eğitim İşlerinden Sorumlu Dekan Yardımcısı Dr. Habil György Kurucz, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ve Türkiye’nin müttefik güçler olarak savaşta aynı cephede yer aldıklarını, aynı acıları yaşayıp, benzer ekonomik ve insanî yıkımlarla karşılaştıklarını anlattı. I. Dünya Savaşı’nın hikayesinin sadece istatistikler yönünden değerlendirilmemesi gerektiğini vurgulayan György Kurucz, “Günümüzde pek çok çatışma bölgesinde özellikle de Türkiye’nin güney doğu sınırında üzüntüyle izlediğimiz gibi politik, askerî ve hatta dini temelli olsun, herhangi bir tür tahakkümün emellerinin en ağır faturasını ödemeye meyilli olan her zaman aileler ve toplumdaki alt tabaka insanlardır. Yirminci yüzyıl boyunca I. Dünya Savaşı da dahil olmak üzere birçok trajik olayla karşılaşmak zorunda kalmış olan Macar halkı, sevdiklerinin yasını tutmanın ya da vatandan mahrum bırakılmanın ne anlama geldiğini kesinlikle bilmektedir” ifadelerini kullandı. Tarihçilerin geçmiş olayları yeniden değerlendirme ve yorumlama konusunda uzun vadeli sorumlulukları bulunduğunu kaydeden Kurucz, “Tarihçiler barış ve anlayış için çalışmaya ek olarak, gelecekteki yıkıcı çatışmalardan kaçınmak gibi nihai bir amaçla bir ülkenin geçmiş mirasını gün yüzüne çıkarmayı hedeflemelidir” dedi.
Sempozyumda sunulan bildiriler kısa sürede kitap haline getirilerek kamuoyunun bilgisine sunulacaktır.
ÖZET KİTAPCIĞI (Kapak)
ÖZET KİTAPCIĞI / SUMMARY BOOKLET
SEMPOZYUM PROGRAMI
100.YILINDA I. DÜNYA SAVAŞI ULUSLARARASI SEMPOZYUMU
(03-05 Kasım 2014 / Budapeşte – MACARİSTAN)
SEMPOZYUM DUYURUSU
Başbakanlık Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı, Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü ve Macaristan Karoli Gaspar Üniversitesi iş birliği ile 03-05 Kasım 2014 tarihlerinde Budapeşte’de “100. Yılında I. Dünya Savaşı” konulu Uluslararası Sempozyumu düzenlenecektir.
Sempozyumda 19.yüzyılın sonundan 20. yüzyılın ilk çeyreğine kadar geçen süreçte ortaya çıkan tarihi gelişmeler; I. Dünya Savaşı çerçevesinde bütün yönleriyle ele alınacaktır.
Sempozyumda, savaşa giden sürecin detaylı bir tahlil ve tasviri, savaşın siyasî, iktisadî, askerî, sosyal, diplomatik, kültürel, fikrî boyutlarının ele alınması ve savaş sonrasında oluşan dünya ahvalinin, ülkeler ve toplumlar arasındaki ilişkilerin savaşın çeşitli sonuçlarıyla ilişkilendirilecek şekilde değerlendirilmesi ve ortaya konulması amaçlanmaktadır.
Sempozyumun ana temaları kapsamında gönderilecek tebliğlerde, yeni bilgi ve belgelere dayalı çalışmalar yanında, döneme ilişkin tanıklıklara dair tebliğ ve yorumlara öncelik verilmesi öngörülmektedir.
I. Dünya Savaşını bütüncül bir bakış açısı ile değerlendirmek noktasından hareketle, savaşın öncesinden sonrasına sanat, edebiyat, bilim, teknoloji, toplumsal ve siyasî yapılar hususunda ortaya çıkan süreklilikler ve değişimler üzerine yorum ve bulgulara dayalı tebliğlerin bilimsel bir atmosferde ele alınması ve tartışılması hedeflenmektedir.
I. Dünya Savaşı’nın bir bilançosunu yüzüncü yıldönümünde ortaya koymayı hedefleyen sempozyumda, aşağıda verilen ana başlıkların tamamı, öncelikle I. Dünya Savaşı ile olmak üzere doğrudan veya dolaylı olarak Osmanlı ve Avusturya- Macaristan devletleri açısından ele alınmak durumundadır. Gönderilecek bildirilerin seçiminde aşağıdaki ana başlıklara öncelik verilecek olmasına karşılık, sempozyum ana başlığı çerçevesinde yeni yorumları içeren tebliğler de değerlendirilecektir.
Tebliğ konularının orijinal olması, başka bir yerde sunulmamış ve neşredilmemiş olması gerekmektedir.
Sempozyuma sunulacak bildiriler, Türkçe, Macarca veya İngilizce olmalıdır.
Konu Başlıkları
I. Tarih Yazıcılığı ve Kaynaklar
Tebliğ konularının orijinal olması, başka bir yerde sunulmamış ve neşredilmemiş olması gerekmektedir.
20.Yüzyıl Dünya Tarih yazımında I. Dünya Savaşı, Osmanlı Devleti ve Avusturya- Macaristan
- Türk ve Macar Tarih yazımında I. Dünya Savaşı Üzerine Yaklaşımlar, Ön Kabuller, Paradigmalar
- Askerî Tarih ve Savaş Tarihine İlişkin Yeni Metodolojik Açılımlar
- Dünya Savaşı Nasıl Okunmalı ve Yazılmalıdır? Öneriler, Belgelerle Yeni Bakış Açıları
- Savaşın Yazılı ve Görsel Kanıtları: Hatıralar, Günlükler, Otobiyografik Eserler, Anıtlar, Fotoğraflar, Resimler, Filmler vd.
II. I. Dünya Savaşı Öncesinde
- Osmanlı Devleti ile Avrupa Devletlerinin İlişkileri
- Krizler ve Savaşlar Coğrafyası: Dünya Savaşına Giden Yolda Balkanlar
- I. Dünya Savaşı Arefesinde Avrupa, Balkanlar, Ortadoğu, Kafkasya ve Kuzey Afrika’daki Gelişmeler
- Osmanlı Devleti, Avusturya-Macaristan ve Etrafında Milliyetçilik Akımları ve Millet-Devletlerin Oluşumu
- İrredantizm Politikaları
- Dünya Savaşı’na Giden Yolda Avrupa ve Asya’daki Sosyo-Ekonomik ve Askerî Gelişmeler Karşısında Osmanlı Devleti ve Avusturya-Macaristan
- Savaş Öncesi Demografik Hareketler ve Göçler
III. I. Dünya Savaşı’nda
- Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşına Girişi Hakkında Tartışmalar, Yorumlar
- Savaşta Kesişen Yollar: İttifak Güçlerinin Teşekkülü Hakkında Yeni ve Güncel Bilgiler, Yorumlar, Katkılar
- Emperyalizm ve Büyük Stratejiler: İtilâf Blokunun Teşekkülü Hakkında Yeni ve Güncel Bilgiler, Yorumlar, Katkılar
- Deniz, Kara, Hava Muharebeleri ve Askerî Harekâtlar, Kuşatmalar, Askeri Stratejiler ve Taktikler
- Osmanlı Devleti’nin Savaştığı Cepheler
- Ordular: Komutanlar, Neferler, Gönüllüler, Esirler, Firariler, Mühimmat, Teknoloji
- Savaş Diplomasisi: Gizli Antlaşmalar ve Savaş Sırasındaki Diplomatik İlişkiler
- Savaş Ekonomisi, Mali Politikalar: Problemler, Üretim, Tarım, Sanayi, Ticaret…
- Savaş Hukuku: Uluslararası ve Ulusal Boyutları
- Savaş Yıllarında İç Siyaset, Hükümetler, Partiler
- Savaş Yıllarında İç ve Dış İstihbarat
- Savaş Yıllarında Basın ve Kamuoyu
- Savaş Yıllarında Entelektüel ve Gündelik Hayat, Edebiyat, Mektuplar
- Savaş Yıllarında Demografik Hareketler
- Savaş ve Sağlık: Salgın Hastalıklar, Sağlık Politikaları
- Savaş Yıllarındaki Ayaklanmalar, İsyanlar, İşgallere Karşı Direnişler
- Savaş Yıllarında Propaganda ve Söylem
- Savaş Yıllarında Sivil Toplum Faaliyetleri, Dernekler
- Toplumsal Hafızada Savaş: Folklorik ve Kültürel Eserlerde, Sanatta I. Dünya Savaşı
IV. Savaş Sonrasında
- I. Dünya Savaşı’nın Dünya Tarihindeki Yeri Üzerine Yeni Paradigmalar, Teoriler, Yorumlar
- Savaşın Sonu: Mütarekeler, Konferanslar, Antlaşmalar Hakkında Yeni Bulgular ve Yorumlar
- Ulus-Devletler ve Uluslararası Örgütler: Savaşın Siyasî ve Diplomatik Sonuçları Üzerine Güncel Değerlendirmeler
- Kolonyal ve Kıtasal İmparatorlukların Sonu ve Savaş Sonucu Doğan Devletler, Sınır Problemleri, Hudut Toplumlarının Kaderi
- Savaş Sonrasında Ulus-Devletler: Mübadeleler, Göçler, İlticalar, Sürgünler
- Etnik Problemler, Çatışmalar, Azınlık Meseleleri
- I. Dünya Savaşı Sonrasında Anadolu, Balkanlar, Ortadoğu, Kafkasya’da Savaşa Bağlı Olarak Ortaya Çıkan Toplumsal Değişim ve Dönüşümler
- Savaşın Askerî Sonuçları, Yeni Silahlanma Politikaları ve Büyük Askerî Stratejiler
- Savaşın Getirdiği Ekonomik Bunalımlar ve Yeni Arayışlar
- Savaş Sonrasında Ortaya Çıkan Rejimler, Hâkim İdeolojiler
- Savaş Sonrasında Bağımsızlık Hareketleri
- Savaş ve Ekoloji: I. Dünya Savaşının Çevresel Sonuçları
Sempozyuma katılmayı arzu eden bilim insanlarını ve araştırmacıları yukarıda ana başlıkları belirtilen alanlarda; yeni bilgi, belge ve değerlendirmelere dayalı akademik çalışmalarıyla aramızda görmek istiyoruz.
Sempozyuma bildiri ile katılmak esastır. Bildirilerde aranacak nitelikler ve başvuru formu ve diğer bilgiler Merkezimizin atam.gov.tr ve uzantılı web sayfasında yer almaktadır. Sempozyuma katılmak isteyen bilim insanlarının web sayfamızda yer alan başvuru formunu doldurarak özgeçmişleri ve yayın listeleri ile birlikte en az 300 kelimeden oluşacak bildiri özetlerini 08 Ağustos 2014 tarihine kadar birincidunyasavasi@atam.gov.tr adresine göndermeleri gerekmektedir. Sempozyum dili Türkçe, Macarca ve İngilizcedir. Özetlerin Sempozyum Bilim Kurulu’nca değerlendirilmesinden sonra, kabul edilenlere ilişkin ikinci duyuru yapılacaktır.
Bildiri sahiplerinin konaklama ve ulaşım giderleri Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığınca karşılanacaktır.
Sempozyuma katılmanızı diler, saygılar sunarız.
Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı
INTERNATIONAL SYMPOSIUM OF WORLD WAR I ON THE 100TH ANNIVERSARY (Invitation Text)